Ecologische voetafdruk

De ecologische voetafdruk = de oppervlakte aarde die nodig is om te voorzien in de levensstijl van een persoon, gemeente of land. De ecologische voetafdruk wordt uitgedrukt in hectaren van het aardoppervlak. Voor alles wat we consumeren en produceren is er grondoppervlakte nodig: om te wonen, de fietspaden, het speelplein, de akkers waar ons voedsel wordt geteeld, de grond waarin aardolie zit waarmee onze energie wordt gemaakt, enz.

Het eerlijk aarde-aandeel

Rekening houdend met de huidige wereldbevolking van 6,3 miljard mensen en waarbij we 12% van de aarde willen reserveren voor behoud van biodiversiteit, 10% van het land (woestijnen,… ) en 67% (diepzee, ijskap,… ) van de zeeën niet productief is, blijkt dat wij per persoon over ongeveer 1,6 hectare beschikken om van te leven. Dit is de eerlijke verdeling van de ecologische productieve oppervlakte over alle mensen op aarde.

De huidige voetafdruk

De gemiddelde wereldburger heeft nu een voetafdruk van ongeveer 2,3 ha. Dat is 43% meer dan er beschikbaar is, wat betekent dat de natuurlijke rijkdommen sneller worden verbruikt dan het zich kan herstellen. De gemiddelde Indiër gebruikt 0.8 ha en de gemiddelde Noord-Amerikaan 9.6 ha. De voetafdruk van de gemiddelde Belg is 4,9 ha. Als iedereen leeft zoals wij hebben we 3 planeten nodig.

Bereken zelf je eigen voetafdruk .

Op http://www.wwf-footprint.be/nl/ staan tips over hoe je je voetafdruk kan verkleinen.

M I J N E C O L O G I S C H E V O E T A F D R U K V E R K L E I N E N: MOBILITEIT
Minstens 20% van de Belgische ecologische voetafdruk komt van het transport. En meer dan 90% daarvan komt door de auto. Hoe kunnen we onze mobiliteit milieuvriendelijker maken?

• gebruik het openbaar vervoer! Hiervoor is 5 keer minder energie nodig per passagier dan de auto. Reis met de trein en je staat nooit meer in de file! Ook de bus heeft voorrang in het verkeer, zodat je snel op je bestemming komt.
• ga te voet of met de fiets. Voor korte afstanden is je eigen spierkracht veel milieuvriendelijker, goedkoper, sneller en gezonder!
• carpoolen is gezellig, goedkoper en milieuvriendelijker. Door minstens één passagier in je auto mee te nemen verkleint je ecologische voetafdruk met 10%. Surf naar www.taxistop.be/1/carpool, daar kan je een pendelgenoot naar het werk, school of een festival vinden.
• koop een auto aangepast aan je behoeften.
• bereken de ecoscore van jouw wagen op www.ecoscore.be, deze houdt rekening met: uitstoot van broeikasgassen, uitstoot van stoffen die een rechtstreekse impact op de gezondheid hebben (fijn stof, stikstofoxiden,…) en met geluidsproductie. Hoe hoger de score hoe milieuvriendelijker het voertuig.
• rij zuiniger door de ecodriving-tips toe te passen (zie artikel hieronder)
• plan verplaatsingen: probeer ritten met elkaar te combineren, zodat je niet onnodig heen en weer rijdt. Langere ritten zijn relatief goedkoper en minder milieubelastend dan dezelfde hoeveelheid km in een groter aantal kortere ritten.
• op www.slimweg.be staat een duurzame routeplanner die gratis jouw traject uitstippelt te voet, met de fiets, tram, bus, trein, een gedeelde wagen of en combinatie van deze mogelijkheden.

M I J N E C O L O G I S C H E V O E T A F D R U K V E R K L E I N E N: ENERGIEVERBRUIK
Het grootste deel van onze ecologische voetafdruk komt van ons energieverbruik. Hierin worden meegerekend: olieraffinaderijen, koolmijnen en kerncentrales, maar ook zonnepanelen en windmolens. Tot op heden zijn de voornaamste energieleveranciers: fossiele brandstoffen. Bij de Belg nemen die ongeveer 57% in van de ecologische voetafdruk. De fossiele brandstoffen zoals aardolie, steenkool en aardgas zijn verantwoordelijk voor de opwarming van het klimaat en ze hebben een negatieve impact op de gezondheid en het milieu. Bovendien zijn deze energiebronnen niet onuitputtelijk. De toekomst is dus aan de hernieuwbare energiebronnen zoals zonne-energie, windenergie, enz. die een kleinere ecologische voetafdruk hebben.

De beste manier om dit deel van je ecologische voetafdruk te verminderen is allereerst je energieverbruik verminderen. Zo beperk je de impact op het milieu en bespaar je geld. Energie besparen kan door rationeel energie verbruik, of kortweg REG. Dit betekent gewoonweg dat je verstandig omgaat met energie. Eenvoudige en veelal gratis maatregelen die je energiefactuur doen dalen! Elektrische energie of stroom wordt voornamelijk gemaakt uit aardolie, aardgas, steenkool of uranium. Ook uit wind, water, zon en biomassa kan men elektriciteit opwekken. Hieronder staan een aantal tips voor elektrische toestellen, in de volgende edities zullen ook verwarming en verlichting aan bod komen.

M I J N E C O L O G I S C H E V O E T A F D R U K V E R K L E I N E N: WATER
Iedereen gebruikt een gedeelte van de ruimte op aarde. Hoeveel ruimte hangt af van iemands consumptiepatroon. Met de ecologische voetafdruk kunnen we in hectares aangeven hoeveel oppervlakte aarde dat is per persoon. Als alle bruikbare ruimte op aarde verdeeld wordt over alle mensen en we geven de natuur voldoende ruimte om te overleven, dan heeft elke bewoner gemiddeld per jaar recht op 1,7 hectare (ongeveer drie voetbalvelden). De voetafdruk van rijke landen is veel groter dan die van arme landen. Een Belg heeft een gemiddelde voetafdruk van 6,7 hectare.

In de vorige nieuwsbrieven kon je al lezen hoe je je ecologische voetafdruk van elektriciteit en verwarming kan verminderen. Deze keer gaan we dieper in op de watervoetafdruk.

Het regent vaak in Vlaanderen. Soms met nadelige gevolgen, zoals overstromingen, riolen die overlopen, wateroverlast, enz. Deze overvloed aan hemelwater zorgt er ook voor dat onze watervoorraden onuitputtelijk lijken. FOUT! De totale hoeveelheid water op aarde is constant, dankzij de waterkringloop. Maar toch is drinkbaar water schaars. Ondanks het feit dat 70% van de aarde met water bedekt is, is slechts 0,6% van al het water zowel vloeibaar en zoet en dus geschikt voor menselijk gebruik. Bovendien is deze kleine fractie ‘zuiver’ zoetwater niet altijd en overal gemakkelijk beschikbaar.

Met zijn allen (gezinnen, landbouw en industrie) nemen we in Vlaanderen meer dan ons deel in: we verbruiken ruim 786 miljard liter water per jaar. Per dag betekent dit meer dan 2 miljard liter! Het gaat dan om alle soorten water: kraantjeswater (bijna 50%), grondwater, oppervlaktewater (=water van rivieren en kanalen) en regenwater. Het waterverbruik door huishoudens is goed voor ongeveer één derde van het totaal. Van het leidingwater alleen nemen huishoudens ruim 56% voor hun rekening. Huishoudens zijn dus echt wel belangrijk in de waterkringloop. Daarom ligt een deel van de oplossing bij de huishoudens = bij ieder van ons dus!

Een gemiddelde Vlaming verbruikt per dag zo’n 110 liter water. Dat zijn 11 emmers van 10 liter. De meeste huishoudens gebruiken hiervoor leidingwater, sommigen vullen dit aan met put- of hemelwater.

Water is een kostbaar goed. Het kost heel wat moeite om het veilig, zuiver en drinkbaar te krijgen en houden. De gouden regel die voor elk type water van toepassing is, luidt dan ook: ‘doe het met minder’. Net als iedereen slaag jij er vast ook in om, mits een aantal gedrags- en andere veranderingen, jouw waterverbruik te verminderen, zonder daarom in comfort in te boeten. Zo zorg je bovendien voor een kleinere waterfactuur!

Doe het met minder!

Tip 1: Volle wasmachine: draai nog geen was als de wasmachine niet helemaal vol zit. Een wasbeurt kost heelveel water en energie.
Tip 2: Geen water uit flessen: drink geen water uit flessen. Elke druppel die door de drinkwatermaatschappijen wordt geleverd is drinkbaar. Het water moet aan zeer strenge normen voldoen en wordt dagelijks gecontroleerd.
Tip 3: Minder water door het toilet: een spoelonderbreker op het toilet kan vele liters water besparen. Het is echt niet elke keer nodig om 9 liter te gebruiken, zoals normaal gebeurt als je de wc doortrekt. Voor veel toilettypes zijn spoelonderbrekers voordelig te koop in de doe-het-zelfzaak. Je kan ook gewoon een fles water of baksteen in je spoelbak plaatsen om het watervolume te verminderen. Probeer je regenwater aan te sluiten op het toilet, zo spoel je geen kostbaar drinkwater door.
Tip 4: Laat water niet onnodig lopen: als je de kraan laat lopen bij het tandenpoetsen, scheren of handenwassen, ben je al snel 1 à 2 liter water kwijt. Gebruik een beker, dat is zuiniger.
Tip 5: Repareer lekkende kranen zo snel mogelijk: een kraan die 10 druppels per minuut lekt, verspilt 5 à 6 liter water per dag (= 2000 liter per jaar). Lekken kan je vaststellen door regelmatig de watermeterstand op te schrijven.
Tip 6: Installeer een spaardouchekop: door hun speciale constructie hebben waterbesparende douchekoppen minder water per minuut nodig voor hetzelfde douchecomfort als klassieke douchekoppen. Een goede spaardouchekop laat 6 à 7 liter per minuut en zo bespaar je 40 à 50% water.
Tip 7: Minder vuil afvalwater:
- giet geen schadelijke producten, zoals: verf, lijm, geneesmiddelen, cosmetica, white spirit, enz. in de gootsteen,deze behoren bij het KGA (Klein Gevaarlijk Afval).
- gebruik zo weinig mogelijk was- en schoonmaakmiddelen. Een grote dosis zorgt zeker niet voor een beter was- of schoonmaakresultaat,
- alle wasmiddelen zijn in meer of mindere mate milieuvervuilend. Toch zijn er grote verschillen tussen de producten op de markt. Ecologische was- en schoonmaakmiddelen zijn minder schadelijk.
- verkies poedervormige wasmiddelen boven vloeibare wasmiddelen. Door de aanwezigheid van water in vloeibare producten, moeten er conserveringsmiddelen aan toegevoegd worden. Er is bovendien meer nood aan transportenergie en verpakkingsmateriaal, waardoor vloeibare wasmiddelen minder goed scoren.
Tip 8: Plaats bruismondstukken op kranen: door een normale kraan stroomt al vlug 10 à 12 liter per minuut. Voor een wastafel en een keukenkraan volstaat 6 à 8 liter per minuut. Een bruismondstuk is een ideaal besparingsoplossing. Een bruismondstuk brengt lucht in de waterstraal, waardoor het waterverbruik daalt terwijl de druk behouden blijft.
Tip 9: Regenwater is goedkoper dan kraantjeswater: kraantjeswater is kostbaar drinkwater. Gebruik regenwater in het toilet, om de auto wassen, planten water te geven, schoon te maken, enz.
Tip 10: Kies zuinige wastoestellen: de laatste jaren zijn wasmachines en vaatwassers een pak zuiniger geworden. Maar er zijn nog steeds zeer grote verschillen in waterverbruik tussen de verschillende types en merken. Kies bij aankoop van een toestel voor een zuinig type, zowel naar water- als energieverbruik. Een wasmachine klasse A verbruikt maximaal 0,95 kWh per wasbeurt en maximum 55 liter water. Maar er bestaat nog beter: wasmachines met AAA-label. Bij de keuze van een vaatwasser kies je voor maximaal 11 à 15 liter per afwas beurt, dit zijn toestellen uit de A-klasse’s.

M I J N E C O L O G I S C H E V O E T A F D R U K V E R K L E I N E N: SCHOONMAAK
Iedereen gebruikt een gedeelte van de ruimte op aarde om te wonen, reizen, weiland voor de koeien die je opeet, akkerland voor de bloemkolen die je eet, olie om je te verwarmen en vervoeren enz. Hoeveel ruimte hangt af van ieders consumptiepatroon. Om met de aarde in evenwicht te leven beschikt iedereen over 1,6 hectare per persoon. De voetafdruk van rijke landen is veel groter dan die van arme landen. België heeft een gemiddelde voetafdruk van 5,6 ha. In deze reeks lees je hoe je je eigen ecologische voetafdruk kan verminderen. Deze keer staan we even stil bij de impact op de voetafdruk van schoonmaken.
Groene schoonmaak
De reclame spoort de verbruiker steeds aan om meer en nieuwere producten te kopen. Dat zie je dan ook in de afdeling schoonmaakmiddelen van de supermarkt. Je vindt steeds meer en meer verschillende producten, het ene al in een blitsere verpakking dan het andere. Voor elk schoonmaakkarwei kan je wel een andere product gebruiken, maar niet alle producten zijn milieuvriendelijk. Sommige zijn gevaarlijk voor het milieu en je gezondheid.
Wil je op een “groene manier” schoonmaken, dan vervang je het best de blitse producten door degelijke zepen of natuurlijker producten die het milieu veel minder schade berokkenen. Waarop moet je letten bij het schoonmaken?

Doseer zo zuinig mogelijk.

Uit onderzoek blijkt dat er in de praktijk vaak te veel schoonmaakmiddel gebruikt wordt: 4 tot zelfs 30 keer te veel! Het is belangrijk dat de instructies op de verpakking gevolgd worden. Zo heb je minder kans om te veel schoonmaakmiddel in de emmer water of op de schoonmaakdoek aan te brengen. Kies daarom ook een schoonmaakmiddel met een goed doseersysteem, zodat overdosering voorkomen wordt. Een gulden regel: meer schoonmaakmiddel maakt niet “schoner”!

Kies voor milieuverantwoorde schoonmaakproducten.
Kies zoveel mogelijk voor producten op basis van plantaardige grondstoffen (vaak kokosolie of palmpitolie). De meeste schoonmaakklussen kunnen gebeuren met een allesreiniger op basis van plantaardige grondstoffen of vloeibare of groene zeep. Het milieubelastend effect hiervan is immers niet zo hoog. Kies indien mogelijk voor een geconcentreerd product. Zorg wel dat je niet overdoseert!

Terugdringen van het aantal soorten reinigingsmiddelen.
Maak gebruik van één product voor meerdere schoonmaakactiviteiten waardoor het aantal soorten schoonmaakmiddelen, het verbruik en het aantal verpakkingen voor een groot deel teruggeschroefd kunnen worden!

Vermijd het gebruik van agressieve schoonmaakmiddelen.
Vaak zijn er eenvoudige middeltjes die even effectief en veel minder schadelijk zijn voor milieu én gezondheid. Hieronder volgt een overzicht van reinigingsmiddelen die slecht zijn voor het milieu en je gezondheid; gebruik ze liever niet of bij uitzondering. Volg altijd de instructies op de verpakking!

• Vermijd javel (bleekwater). Dit bevat chloor en is erg slecht voor het milieu. Chloor doodt nuttige bacteriën in het water en heeft een irriterende werking op de ogen en luchtwegen. Regelmatig schoonmaken met een zeep of een allesreiniger is even hygiënisch en minder schadelijk voor het milieu.
• Vermijd chemische ontstoppingsmiddelen. Kies voor: bijtende soda in parelvorm (natriumhydroxide) of een ontstopper op basis van enzymen.
• Kies voor azijn voor het ontkalken i.p.v. voor chemische ontkalkmiddelen.
• Vermijd allesreiniger op basis van synthetische wasactieve stoffen; beter is vloeibare zeep of allesreiniger op basis van plantaardige grondstoffen.
• Vermijd ammoniak.

Gebruik microvezeldoekjes voor de schoonmaak.
Met een herbruikbaar microvezeldoekje kan er zonder schoonmaakmiddel en met hetzelfde reinigingsresultaat worden gereinigd. Het microvezeldoekje bestaat uit een mengeling van microscopische vezels van polyester en polyamide. Het gaat hierbij om reinigingsdoekjes die na de schoonmaak gewassen kunnen worden en opnieuw gebruikt kunnen worden (zelfs tot 400 keer). Een microvezeldoek is bedoeld voor het interieur, vooral gladde oppervlakten zoals deuren, tafels, kasten, glas en beeldschermen. Je kan de doekjes droog gebruiken. Door het wrijven laden ze statische elektriciteit op en trekken zo de stofdeeltjes naar zich toe. Kies je voor nat gebruik, maak de doekjes dan klamvochtig door ze in koud water te brengen en goed uit te wringen.

Wil je meer lezen over milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen, neem dan een kijkje op: www.milieukoopwijzer.be. De website toont verschillende keuzes voor elk soort materiaal en maakt aan de hand van duimpjes een aanduiding van de milieuvriendelijkheid van een product. Je leest er ook waar je de producten kunt kopen.